Ngày 20/01/1950, giữa lúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của
nhân dân ta đang trong giai đoạn gay go, ác liệt, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký
Sắc lệnh 8/SL quy định thống nhất đo lường nước ta theo Hệ Mét - Hệ đo lường khoa học và tiên tiến trên thế giới. Đã 74 năm trôi qua, thời gian càng làm cho chúng ta thêm
thấm thía về sự nhìn nhận và đánh giá sáng suốt của Bác Hồ đối với công tác đo
lường, một lĩnh vực chuyên ngành nhưng liên quan mật thiết với khoa học, công
nghệ, sản xuất và đời sống nhân dân. Sắc lệnh 8/SL đã xác định và giải quyết
đúng đắn nhiều nội dung của quản lý nhà nước về đo lường ở nước ta như: Đơn vị
đo lường hợp pháp, quản lý việc sản xuất và sử dụng dụng cụ đo, xử phạt các vi
phạm về đo lường. Sắc lệnh 8/SL chính là nền tảng, là điểm xuất phát của sự ra
đời và trưởng thành của ngành đo lường Việt Nam.
Theo con đường Bác Hồ đã vạch ra, Đảng và Nhà nước ta luôn chăm lo
quản lý và phát triển lĩnh vực khoa học - kỹ thuật chuyên ngành rất quan trọng
này, thể hiện ở những văn bản pháp luật về đo lường mà Nhà nước đã ban hành
trong suốt mấy thập kỷ qua: Ngày 26/12/1964, Thủ tướng Chính phủ đã ký
Nghị định số 186/CP ban hành Bảng đơn vị đo lường hợp pháp của nước Việt Nam Dân
chủ Cộng hoà, tiếp nối từ Hệ Mét sang Hệ đơn vị quốc tế (SI). Đây là sự kế thừa
và nâng lên một tầm cao mới Sắc lệnh 8/SL; Ngày 24 và 25/9/1974, Chính phủ ban
hành Nghị định số 216/CP và số 217/CP về Điều lệ quản lý đo lường chung và Điều
lệ quản lý đo lường trong các xí nghiệp công nghiệp quốc doanh. Từ năm 1975 đến
năm 2000, toàn bộ hoạt động đo lường ở nước ta được quản lý trên cơ sở hai Điều
lệ này.
Ảnh minh họa
Khi nước ta chuyển sang thời kỳ xây dựng và phát triển theo đường
lối đổi mới của Đảng, ngày 06/7/1990 Hội đồng Nhà nước đã thông qua Pháp lệnh
đo lường và ngày 16/07/1990, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước ký lệnh công bố Pháp
lệnh này. Pháp lệnh đo lường 1990 đã thể hiện sự đổi mới công tác quản lý nhà
nước về đo lường khi chuyển từ nền kinh tế tập trung - bao cấp sang nền kinh tế
nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước.
Để đáp ứng những yêu cầu mới về đo lường, ngày 06/10/1999 Uỷ ban
Thường vụ Quốc hội thông qua Pháp lệnh đo lường (sửa đổi) và ngày 18/10/1999,
Chủ tịch nước đã ký công bố Pháp lệnh này. Đây chính là cơ sở để đo lường nước
ta phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế.
Nhân kỷ niệm 50 năm ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh 8/SL
(20/1/1950 - 20/1/2000), nguyên Tổng bí thư Lê Khả Phiêu đã có thư gửi ngành đo
lường Việt Nam, thể hiện sự quan tâm và động viên, khuyến khích sâu sắc của
Đảng và Nhà nước ta đối với công tác đo lường; đồng thời ân cần nhắc nhở ngành
đo lường Việt Nam: “Phải đóng góp nhiều hơn nữa cho công cuộc công
nghiệp hoá, hiện đại hoá nước nhà, làm cho nước mạnh, dân giàu. Phải góp sức
làm cho khoa học - kỹ thuật, cho nền sản xuất nước ta vững vàng tiến vào thế kỷ
21 và thiên niên kỷ mới”.
Ghi nhận vai trò và tầm
quan trọng của công tác đo lường cũng như sự đóng góp của ngành đo lường Việt
Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, ngày 11/10/2001 Thủ tướng Chính
phủ đã ban hành Quyết định số 155/2001/QĐ - TTg lấy ngày 20 tháng 01 hàng năm,
ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh 8/SL về đo lường (20/1/1950) là Ngày đo
lường Việt Nam. Ngày Đo lường Việt
Nam 20/01 hàng năm đã thực sự trở thành ngày truyền thống, đoàn kết, gắn bó
thân thiết của tất cả những người làm công tác đo lường trong cả nước và là
hoạt động được tổ chức thường niên nhằm tôn vinh, động viên, khuyển khích các
cán bộ làm công tác đo lường và thúc đẩy hơn nữa hoạt động đo lường nước ta
ngày càng phát triển, góp phần phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội
của đất nước.
Một dấu
mốc lịch sử đối với đo lường nước ta là ngày 11/11/2011, Quốc hội khoá 13 thông
qua Luật Đo lường. Đây là văn bản pháp luật cao nhất của Nhà nước ta về đo
lường. Luật đã thể hiện những quan điểm, chính sách của Đảng và Nhà nước về
phát triển khoa học công nghệ đo lường phục vụ mục tiêu phát triển đất nước nhanh,
bền vững phù hợp với điều kiện trong nước và bối cảnh quốc tế hiện nay. Luật Đo
lường có hiệu lực từ ngày 01/07/2012.
Nghị định 86/2012/NĐ- CP ngày 19/10/2012 của Chính phủ Quy định chi tiết và
hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Đo lường làm cơ sở để quản lý và phát
triển đo lường nước ta trong những thập kỷ đầu của thế kỷ XXI. Hiện nay, hệ
thống văn bản kỹ thuật đo lường Việt Nam tương thích với các tổ chức đo lường
quốc tế như: Tổ chức đo lường pháp định quốc tế (OIML), Tổ chức tiêu chuẩn hóa
quốc tế (ISO) và Ủy ban kỹ thuật điện quốc tế (IEC),…Đến nay, Việt Nam đã là
thành viên của 04 tổ chức quốc tế và khu vực về đo lường, tham gia một số Ban
kỹ thuật/tiểu ban kỹ thuật của các tổ chức đo lường quốc tế và được quốc tế
thừa nhận khả năng đo và hiệu chuẩn đối với nhiều phép đo… Đây là cơ sở pháp lý
và kỹ thuật để thực hiện kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương tiện đo,
chuẩn đo lường nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước, nhu cầu của doanh
nghiệp tham gia thị trường quốc tế.
Ngày 10/8/2018, Thủ
tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 996/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Tăng cường,
đổi mới hoạt động đo lường hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh
tranh và hội nhập quốc tế giai đoạn đến 2025, định hướng đến 2030” (gọi tắt là
Đề án 996) nhằm phát triển hạ tầng đo lường quốc gia theo hướng đồng bộ, hiện
đại, đáp ứng hội nhập quốc tế và nhu cầu đảm bảo đo lường chính xác cho hoạt
động doanh nghiệp, phù hợp điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam, phù hợp quy
hoạch phát triển bộ ngành và địa phương; xây dựng và áp dụng hiệu quả bộ tiêu
chí quốc gia đánh giá các lĩnh vực đo lường để tăng cường hiệu quả, hiệu lực
công tác quản lý nhà nước về đo lường; thực hiện chuẩn hóa năng lực, hoạt động
của các tổ chức kinh doanh dịch vụ kiểm định, hiệu chuẩn, thử nghiệm phương
tiện đo, chuẩn đo lường… Đến năm 2025, sẽ phát triển hạ tầng đo lường quốc gia
đáp ứng công nhận đủ 41 chuẩn đo lường quốc gia theo quy hoạch; công nhận ít
nhất 200 phép đo hiệu chuẩn được quốc tế thừa nhận; thống nhất chung định hướng
phát triển hạ tầng kỹ thuật đo lường từ cấp quốc gia đến cấp bộ ngành, địa
phương; Phát triển được ít nhất 100 chất chuẩn, chuẩn đo lường, phương tiện đo
các loại; bồi dưỡng, nâng cao chuyên môn nghiệp vụ về đo lường ít nhất 10.000
cán bộ; triển khai Chương trình đảm bảo đo lường ít nhất 50.000 doanh nghiệp;
triển khai áp dụng bộ tiêu chí quốc gia đánh giá các lĩnh vực đo lường ít nhất
1.000 phòng thí nghiệm được công nhận trong cả nước cho các lĩnh vực đo lường. Đến
năm 2030 sẽ phát triển hạ tầng đo lường quốc gia đáp ứng công nhận ít nhất 300
phép đo hiệu chuẩn được quốc tế thừa nhận; phát triển ít nhất 250 chất chuẩn,
chuẩn đo lường, phương tiện đo các loại; bồi dưỡng, nâng cao chuyên môn nghiệp
vụ về đo lường ít nhất 20.000 cán bộ; triển khai Chương trình đảm bảo đo lường
ít nhất 100.000 doanh nghiệp; áp dụng bộ tiêu chí quốc gia đánh giá các lĩnh
vực đo lường ít nhất 2.000 phòng thí nghiệm được công nhận trong cả nước cho
các lĩnh vực đo lường. Đề án 996 còn có những mục tiêu cụ thể nhằm hỗ trợ
doanh nghiệp; tăng cường phát triển hạ tầng đo lường quốc gia; nâng cao hiệu
quả công tác quản lý nhà nước về đo lường; triển khai công tác hỗ trợ doanh
nghiệp đảm bảo chất lượng sản phẩm hàng hóa…
Thực hiện Đề án 996 và các Quyết định của Bộ Khoa học và Công nghệ, Sở Khoa học và Công nghệ Ninh Bình
đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành và triển khai thực hiện Kế hoạch số
119/KH-UBND ngày 25/11/2020 về Thực hiện Đề
án “Tăng cường, đổi mới hoạt động đo lường hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nâng
cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế giai đoạn đến năm 2025, định hướng
đến năm 2030” trên địa bàn tỉnh phù hợp
với điều kiện của địa phương.
Năm 2024, toàn ngành đo lường Việt Nam đón chào kỷ niệm 74
năm ngày Bác Hồ ký Sắc lệnh 8/SL cũng là kỷ niệm 23
năm Ngày đo lường Việt Nam. Ngày 21/12/2023, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng đã
ban hành Văn bản số 4296/TĐC-ĐL về việc Kỷ niệm Ngày Đo lường Việt Nam năm 2024. Tổng
cục đề nghị Sở Khoa học và Công nghệ các tỉnh, thành phố xem xét tổ chức hoặc chỉ
đạo Chi cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng căn cứ tình hình cụ thể tại địa
phương tổ chức các hoạt động tuyên
truyền, phổ biến rộng rãi về hoạt động đo lường đến các cơ quan, tổ chức, cá
nhân trên địa bàn tỉnh thông qua các hình thức như: Tuyên truyền, phổ biến tại
các hội nghị, hội thảo, đưa tin, bài trên báo chí, truyền hình… với một số nội
dung như: Ý nghĩa của ngày Đo lường Việt Nam; Tình hình thực hiện nhiệm vụ quản
lý nhà nước về đo lường và hoạt động đo lường của các cơ quan tổ chức, cá nhân
trên địa bàn; Tình hình triển khai Quyết định 996/QĐ-TTg ngày 10/8/2018 của Thủ
tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Tăng cường, đổi mới hoạt động đo lường để hỗ
trợ doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế giai
đoạn đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” và Quyết định số 510/QĐ-BKHCN ngày
17/3/2021 ban hành “Hướng dẫn xây dựng và triển khai thực hiện chương trình đảm
bảo đo lường tại doanh nghiệp”; Trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong việc
chấp hành pháp luật về đo lường, phòng chống các hành vi vi phạm pháp luật về
đo lường; Tuyên truyền về Luật Đo lường và các Nghị định hướng dẫn có liên
quan; Quyết định số 1488/QĐ-TTg ngày 24/11/2023 của Thủ tướng chính phủ về Phê
duyệt “Kế hoạch phát triển chuẩn đo lường quốc gia đến năm 2030”, Quyết định số
1537/QĐ-BKHCN ngày 18/7/2023 của Bộ trưởng Bộ KH&CN về ban hành “Hướng dẫn
xây dựng và triển khai thực hiện chương trình so sánh liên phòng về đo lường”
và các văn bản đo lường khác có liên quan./.
ĐÌNH THỂ