Năm 2012, tại Faridabad, Ấn Độ - Tổ chức Kỷ Lục Châu Á đã chính thức công nhận “Cơm cháy Ninh Bình” là món ngon kỷ lục châu Á trong danh sách 10 món đặc sản nổi tiếng của Việt Nam. Quy trình sản xuất Cơm cháy hiện nay chưa được thống nhất, vệ sinh an toàn thực phẩm đối với sản phẩm chưa được kiểm soát chặt chẽ. Đặc biệt có cơ sở sản xuất Cơm cháy tự phát, không nhãn mác đưa ra thị trường tiêu thụ. Dẫn tới niềm tin và uy tín của người tiêu dùng với đặc sản này cũng bị giảm sút. Sản phẩm của một số cơ sở sản xuất còn bị nhái nhãn mác, khiến cho khách hàng khó có thể nhận biết được khi các sản phẩm Cơm cháy được bày bán trên thị trường, các khu du lịch làm phai mờ giá trị ẩm thực độc đáo của địa phương. Vì vậy, giải pháp về truy xuất nguồn gốc (TXNG), xuất sứ giúp người tiêu dùng và các bên liên quan có thể truy xuất thông tin nhanh chóng, chính xác, bảo vệ quyền lợi của thương hiệu cũng như an toàn cho người sử dụng là một nhu cầu cấp thiết.

Xuất phát từ thực tiền và yêu cầu phát triển của sản phẩm Cơm cháy, Chi cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng đã tham mưu Sở Khoa học và Công nghệ trình UBND tỉnh ban hành Quyết định số 530/QĐ-UBND ngày 10/6/2022 giao cho Trung tâm Mã số Mã vạch Quốc gia - Tổng Cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng (Trung tâm) chủ trì thực hiện nhiệm vụ: “Xây dựng mô hình áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm Cơm cháy của tỉnh Ninh Bình” với mục tiêu: Xây dựng mô hình thí điểm áp dụng hệ thống TXNG cho 03 sản phẩm Cơm cháy của tỉnh Ninh Bình, phù hợp với các tiêu chuẩn quốc gia, tiêu chuẩn quốc tế, đáp ứng sử dụng nền tảng máy tính và điện thoại thông minh, có khả năng kết nối Cổng thông tin TXNG sản phẩm hàng hoá quốc gia.

Để thực hiện nhiệm vụ này, Trung tâm đã khảo sát và lựa chọn 03 cơ sở sản xuất Cơm cháy là: Công ty CP Sinh hoá Ninh Bình, Công ty CP Sản xuất và Thương mại Đại Long, Doanh nghiệp tư nhân Sản xuất Thực phẩm Linh Phương để thực hiện mô hình. Đồng thời, sử dụng hệ thống TXNG NBC-Trace của Trung tâm đang vận hành. NBC-Trace được coi là giải pháp quản lý thông tin TXNG, cầu nối thông tin minh bạch cho sản phẩm, hàng hóa. Hệ thống NBC-Trace được xây dựng phù hợp tiêu chuẩn TXNG toàn cầu GS1, hỗ trợ tiêu thụ và xuất khẩu hàng hóa và cho phép tùy biến theo nhu cầu quản lý sản xuất của khách hàng. Để có thể áp dụng hệ thống NBC Trace phù hợp cho từng doanh nghiệp sản xuất Cơm cháy, Trung tâm đã xây dựng tài liệu hướng dẫn áp dụng TXNG cho từng đơn vị, đồng thời triển khai nghiên cứu các module theo dõi quá trình sản xuất, kinh doanh của từng đơn vị và xây dựng quy trình sản xuất điện tử để sử dụng NBC Trace TXNG trên nền tảng website và điện thoại. Các doanh nghiệp sẽ được hướng dẫn cài đặt, sử dụng và khai báo, cập nhật thông tin TXNG trên hệ thống này.

Trung tâm đã tổ chức tập huấn cho Doanh nghiệp, các đối tượng tham gia trực tiếp trong chuỗi cung ứng cơm cháy trên địa bàn tỉnh nhận thức chung về mã số mã vạch và truy xuất nguồn gốc. Xây dựng tài liệu áp dụng hệ thống TXNG và hướng dẫn áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc theo TCVN, phù hợp với thực trạng của doanh nghiệp. Tài liệu được xây dựng dựa trên các thông tin thu thập được từ quá trình khảo sát thực trạng tại các doanh nghiệp và các tiêu chuẩn quốc gia, quốc tế. Hệ thống TXNG hoàn chỉnh phải đáp ứng được tất cả các yêu cầu chung được quy định tại tiêu chuẩn quốc gia TCVN 12850:2019 “Truy xuất nguồn gốc - Yêu cầu chung đối với hệ thống truy xuất nguồn gốc”.

Để xây dựng một hệ thống TXNG hoàn thiện theo tiêu chuẩn GS1 thì các bên tham gia và đối tượng truy xuất nguồn gốc tuân thủ theo các yêu cầu của tiêu chuẩn GS1, hệ thống của doanh nghiệp cần đảm bảo xử lý được các vấn đề khác như: Việc quản lý thông tin truy xuất nguồn gốc một cách thống nhất; Tuân thủ theo các quy định truy xuất nguồn gốc của pháp luật; Đảm bảo việc kết nối mở, sẵn sàng cung cấp thông tin cho bên liên quan có quy định phù hợp; Áp dụng vật mang dữ liệu đạt chất lượng theo tiêu chuẩn; Đảm bảo việc cập nhật thông tin kịp thời và đầy đủ.

Quy trình sản xuất và đối tượng TXNG của các doanh nghiệp sản xuất Cơm cháy tương tự nhau: Từ thu mua nguyên liệu đầu vào, tự sản xuất, chế biến, đến phân phối và bán hàng.

Hệ thống TXNG đã tập trung vào các bước chính: Nhập nguyên liệu; Sản xuất/ sơ chế, chế biến; Đóng gói; Vận chuyển; Bán lẻ/cửa hàng.

Trong quá trình xây dựng hệ thống TXNG cho các Doanh nghiệp, Trung tâm đã đăng ký, hướng dẫn sử dụng, chuẩn hóa mã số, mã vạch để làm căn cứ định danh từng đối tượng trong quá trình TXNG nhằm chuẩn bị các nền tảng phục vụ cho việc khai báo, cập nhật và quản lý dữ liệu trên phần mềm NBC-Trace phục vụ chuẩn hóa thông tin TXNG, áp dụng tài liệu hướng dẫn TXNG. Cụ thể như sau:

- Công ty CP Sinh hoá Ninh Bình: Mã GCP số: 8938505971; Mã định danh địa điểm của doanh nghiệp: 8932800000671; Mã định danh sản phẩm của doanh nghiệp: 8938505971001: Cơm cháy Cố Đô, 8938505971063: Cơm cháy Cố Đô - 200g, 8938505971162: Cơm cháy Cố Đô hộp 200g, 8938505971759: Hộp quà tặng Cơm cháy Cố Đô, 8938505971186: Cơm cháy Cố Đô túi 200g.

- Công ty CP Sản xuất và Thương mại Đại Long: Mã GCP số: 893605565; Mã định danh địa điểm của doanh nghiệp: 8936055650001; Mã định danh sản phẩm của doanh nghiệp: 8936055650018: Cơm cháy Chà Bông, 8936055650025: Cơm cháy Co Chi.

- Doanh nghiệp tư nhân Sản xuất Thực phẩm Linh Phương: Mã GCP số  8938525659; Mã định danh địa điểm của doanh nghiệp: 8932800000664: GLN địa điểm pháp nhân, 8932800000176: GLN địa điểm vật lý; Mã định danh sản phẩm của doanh nghiệp: 8938525659125: Hộp quà cơm cháy Linh Phương, 8938525659002: Cơm cháy Linh Phương - 200g, 8938525659064: Cơm cháy nước sốt Linh Phương - 80g, 8938525659057: Cơm cháy tự nhiên Linh Phương - 500g.

Sau 15 tháng (từ tháng 9/2022 đến tháng 12/2023), Trung tâm đã xây dựng Hệ thống TXNG điện tử (phần mềm TXNG) đáp ứng các yêu cầu nghiệp vụ thuộc phạm vi của ứng dụng “TXNG cơm cháy”, mô tả các quy trình nghiệp vụ trong công tác TXNG. Xây dựng hệ thống TXNG điện tử sản phẩm Cơm cháy phù hợp tiêu chuẩn quốc gia và quy trình sản xuất, cung ứng và quản lý tại 03 Doanh nghiệp: Trung tâm đã xây dựng tài liệu nghiên cứu phát triển module theo dõi sản xuất, kinh doanh Cơm cháy; Quy trình sản xuất sản phẩm Cơm cháy điện tử. Các quy trình nghiệp vụ từ khâu sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm của các doanh nghiệp sẽ được tin học hóa  để sử dụng NBC-TRACE để TXNG trên nền tảng website và điện thoại, NBC-TRACE có thể cập nhật thông tin truy xuất theo thời gian thực và tích hợp sử dụng tem TXNG bằng mã QR; Tài liệu hướng dẫn sử dụng phần mềm NBC-Trace cho các Doanh nghiệp; Thiết kế và in Tem QR, Tem TXNG cho sản phẩm cơm cháy của các Doanh nghiệp.

 Đơn vị chủ trì thực hiện nhiệm vụ đã tổ chức đào tạo sử dụng hệ thống, cập nhật, theo dõi dữ liệu và sử dụng hệ thống TXNG NBC-TRACE tại Doanh nghiệp và duy trì thông tin hình ảnh, cơ sở dữ liệu hệ thống TXNG sản phẩm điện tử NBC Trace của các Doanh nghiệp.

Phần mềm được thiết kế thuận tiện cho người dùng là các đối tượng khác nhau; Dễ dùng cho mọi khâu, từ đăng nhập, cập nhật thông tin, đến xác định dải mã tem (in tem)… đến đăng xuất. Trên web: Quản lý người dùng và quản lý dữ liệu; Hình ảnh giao diện rất đơn giản, dễ thao tác chính xác. Sử dụng trên app điện thoại thông minh cả hệ điều hành IOS và Androi; Cập nhật và quản lý thông tin hoạt động của mình; Giao diện đơn giản, dễ thao tác chính xác.

Tem TXNG của hệ thống TXNG Cơm cháy của 03 Doanh nghiệp tham gia mô hình

Như vậy, Áp dụng Hệ thống TXNG cho sản phẩm Cơm cháy, giúp minh bạch các thông tin về quá trình sản xuất, củng cố niềm tin và đảm bảo chất lượng, uy tín cho sản phẩm, một hệ thống TXNG phù hợp và chuẩn hóa là giấy thông hành đưa Cơm cháy Ninh Bình tiến tới tiếp cận các hệ thống siêu thị và cửa hàng cung cấp lớn để mở rộng thị trường. Đồng thời nâng cao năng lực quản lý, kiểm soát từng nút thắt trên toàn bộ chuỗi cung ứng, đảm bảo truy vết ngược, tìm hiểu nguyên nhân khi xảy ra vấn đề hay sự cố về an toàn, khoanh vùng và xử lý vấn đề tại gốc, không làm ảnh hưởng tới các cơ sở sản xuất hay các công đoạn khác trong chuỗi. Việc đảm bảo về nguồn gốc, chất lượng sẽ giúp tăng cường quảng bá sản phẩm Cơm cháy gắn với dịch vụ du lịch của địa phương và đây cũng là lời giải cho bài toán nâng cao vị thế, hình ảnh, thương hiệu của Cơm cháy Ninh Bình./.

ThS. TRỊNH ĐÌNH THỂ

Phó chi cục trưởng Chi cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Ninh Binh